एडेनोमायोसिस
व्याख्या:
एडेनोमायोसिस ही अशी वैद्यकीय स्थिती आहे ज्यामध्ये एंडोमेट्रियल टिश्यूची असामान्य व अयोग्य ठिकाणी वाढ होते, हि वाढ सामान्यत: गर्भाशयाच्या स्नायूंच्या भिंतीमध्ये असते , ज्याला मायोमेट्रियम म्हणून ओळखले जाते.
कारण:
एडेनोमायोसिसचे नेमके कारण अस्पष्ट आहे परंतु ते हार्मोनल घटकांशी संबंधित असल्याचे मानले जाते. एकाधिक गर्भधारणा असलेल्या महिलांना याचा जास्त धोका असतो.
लक्षणे: भरपूर किंवा दीर्घकाळापर्यंत मासिक पाळीत रक्तस्त्राव, तीव्र मासिक पेटके आणि ओटीपोटात वेदना होऊ शकतात. यामुळे वंध्यत्व आणि वारंवार गर्भपात होऊ शकतो.
निदान:
अल्ट्रासाऊंड किंवा एमआरआय सारख्या इमेजिंग तंत्रांचा आणि काहीवेळा पुष्टीकरणासाठी बायोप्सी यांचा समावेश होतो.
उपचार:
यासाठी रक्तस्त्राव नियंत्रित करण्याची औषधे वापरणे, वेदना व्यवस्थापनापासून हार्मोनल थेरपीपर्यंतचे पर्याय आहेत. औषधांना प्रतिसाद न दिल्यास काहींना हिस्टेरेक्टोमी हा पर्याय निवडावा लागू शकतो.
फायब्रॉइड्स
व्याख्या:
फायब्रॉइड्स, ज्यांना वैद्यकीयदृष्ट्या गर्भाशयातील लियोमायोमास म्हणतात, गर्भाशयातील गाठ जी कर्करोगाची नसते, हे फायब्रॉइड्स आकार आणि स्थानामध्ये भिन्न असतात. हे गर्भाशयाच्या भिंतीमध्ये (इंट्रा म्युरल), गर्भाशयाच्या पोकळीत (सबम्यूकस फायब्रॉइड) किंवा गर्भाशयाच्या पोकळीच्या बाहेर (सबसरस फायब्रॉइड) वाढू शकतात.
कारण:
अचूक कारण स्पष्ट नसले तरी तज्ञांना असे वाटते कि नुवंशिकता आणि हार्मोनल प्रभाव फायब्रॉइड्सना कारणीभूत ठरतात.
लक्षणे:
मासिक पाळीत जास्त रक्तस्त्राव, ओटीपोटात वेदना, वारंवार लघवी होणे आणि पोटाच्या खालच्या भागात दाब जाणवणे यासारखी लक्षणे दिसून येतात. यामुळे वारंवार गर्भपात आणि मुदतपूर्व प्रसूती देखील होऊ शकते.
निदान:
पेल्विक तपासणी, अल्ट्रासाऊंड किंवा इतर इमेजिंग पद्धतींद्वारे फायब्रॉइड्स शोधले जाऊ शकतात.
उपचार:
उपचारांमध्ये औषधोपचाराद्वारे लक्षणांचे व्यवस्थापन करणे, फायब्रॉइड काढून टाकणे किंवा त्यांचे संकोचन करण्यासाठी साधे उपचार आणि गंभीर प्रकरणांमध्ये शस्त्रक्रिया करणे हे पर्याय वापरले जातात.
एडेनोमायोसिस आणि फायब्रॉइड्समधील फरक
- वाढीचे स्थान:
- एडेनोमायोसिस: एंडोमेट्रियल टिश्यू गर्भाशयाच्या स्नायूंच्या भिंतीमध्ये वाढतात.
- फायब्रॉइड्स: फायब्रॉइड्स गर्भाशयात (सबम्यूकोसल), त्याच्या बाह्य पृष्ठभागावर (सबसेरोसल) किंवा गर्भाशयाच्या भिंतीमध्ये (इंट्रॅमरल) वाढतात.
- ऊतींचे स्वरूप:
- एडेनोमायोसिस: गर्भाशयाची त्वचा असमान होते, सूज येते. गर्भाशय मोठे होते.
- फायब्रॉइड्स: गुळगुळीत स्नायू पेशी आणि तंतुमय ऊतींच्या गाठी तयार होतात.
- लक्षणे:
- एडेनोमायोसिस: मासिक पाळीत जास्त रक्तस्त्राव होतो, मासिक पाळीत तीव्र पेटके येतात आणि ओटीपोटात वेदना होते जी वयानुसार वाढू शकते.
- फायब्रॉइड्स: फायब्रॉइड्सचा आकार, संख्या आणि स्थान यावर आधारित लक्षणे बदलू शकतात परंतु वारंवार मासिक पाळीत जास्त रक्तस्राव, ओटीपोटात वेदना होते, ओटीपोटात दाब जाणवतो.
- निदान:
- एडेनोमायोसिस:
सामान्यत: अल्ट्रासाऊंड किंवा एमआरआय सारख्या इमेजिंग तंत्रांची आवश्यकता असते. काही वेळेस बायोप्सीची गरज भासू शकते.
- फायब्रॉइड्स:
बहुतेकदा पेल्विक तपासणी, अल्ट्रासाऊंड किंवा इतर इमेजिंग अभ्यासांद्वारे शोधले जाते.
- उपचार पर्याय:
- एडेनोमायोसिस:
यामध्ये प्रामुख्याने वेदनेसाठी औषधे, हार्मोनल थेरपी किंवा युटेरीन अर्टरी एम्बोलायझेशन (यूएई) सारख्या पर्यायांद्वारे लक्षण व्यवस्थापन केले जाते. गंभीर प्रकरणांमध्ये, हिस्टेरेक्टॉमीचा सल्ला दिला जातो.
- फायब्रॉइड्स: यामध्ये लक्षणे नियंत्रण करण्यासाठी औषधे दिली जातात, युटेरीन फायब्रॉइड एम्बोलायझेशन (UFE) किंवा मायोमेक्टोमी (फायब्रॉइड काढणे) आणि गंभीर प्रकरणांमध्ये शस्त्रक्रियेद्वारे गर्भाशय काढणे (हिस्टेरेक्टॉमी) यासारख्या उपचारांचा समावेश होतो.
- प्रजनन क्षमता:
- एडेनोमायोसिस: एडेनोमायोसिस प्रजनन क्षमतेवर नकारात्मक परिणाम करू शकते, गर्भ रुजण्यामध्ये अडचणी निर्माण करू शकतात किंवा लवकर गर्भपाताची शक्यता निर्माण होते.
- फायब्रॉइड्स: फायब्रॉइड्स आकार आणि स्थानानुसार, प्रजननक्षमतेवर परिणाम करू शकतात, फॅलोपियन ट्यूबमध्ये अडथळा आणू शकतात किंवा गर्भ रुजण्यामध्ये अडचण आणू शकतात.
- सुरू होण्याचे वय:
- एडेनोमायोसिस:
तिशी किंवा चाळीशीमध्ये लक्षणे वारंवार दिसून येत असली तरी तरुण स्त्रियांना पण होऊ शकतो.
- फायब्रॉइड्स:
फायब्रॉइड्स कोणत्याही वयात वाढत असले तरी 30-40 वयोगटातील महिलांमध्ये सर्वात सामान्य आहेत.
- हार्मोनल प्रभाव:
- एडेनोमायोसिस:
हार्मोनल बदल, विशेषतः इस्ट्रोजेनमध्ये झालेली वाढ, एडेनोमायोसिसची लक्षणे वाढवू शकतात.
- फायब्रॉइड्स:
इस्ट्रोजेन आणि प्रोजेस्टेरॉन फायब्रॉइडच्या वाढीवर परिणाम करतात, रजोनिवृत्तीनंतर जेव्हा हार्मोनची पातळी कमी होते तेव्हा बहुतेकदा फायब्रॉइड्स संकुचित होतात.
- संबंधित गुंतागुंत:
- एडेनोमायोसिस:
एडेनोमायोसिसमुळे काही प्रकरणांमध्ये एडेनोमायोसिस नोड्यूल्स सारख्या परिस्थिती उद्भवू शकतात.
- फायब्रॉइड्स:
संभाव्य गुंतागुंतांमध्ये तीव्र वेदना, जास्त रक्तस्त्राव झाल्यामुळे अशक्तपणा, मूत्र समस्या आणि वंध्यत्व यांचा समावेश होतो.
- उपचाराची उद्दिष्टे:
- एडेनोमायोसिस: उपचारांचा मुख्य उद्देश वेदना कमी करणे, लक्षणे व्यवस्थापित करणे आणि शक्यतोवर प्रजनन क्षमता राखणे हा असतो.
- फायब्रॉइड्स: उपचारांच्या उद्दिष्टांमध्ये लक्षणे नियंत्रित करणे, जीवनाचा दर्जा वाढवणे आणि आवश्यकतेनुसार प्रजननविषयक समस्यांचे निराकरण करणे येते.
निष्कर्ष:
थोडक्यात, एडेनोमायोसिस आणि फायब्रॉइड्स दोन्हीमध्ये सामान लक्षणे आढळतात व दोन्ही गर्भाशयावर परिणाम करतात, तरी ते होण्याची कारणे, त्यांचे निदान करणे आणि त्यावरील उपचार यामध्ये फरक आहे. महिलांच्या आरोग्याबाबत प्रभावी व्यवस्थापन आणि माहितीपूर्ण निर्णय घेण्यासाठी हा फरक ओळखणे महत्त्वाचे आहे. तुम्हाला अशी लक्षणे वाटत असल्यास किंवा काही शंका येत असल्यास, योग्य निदान आणि वैयक्तिक उपचारांसाठी योग्य आणि तज्ज्ञांचे मार्गदर्शन घेणे अत्यंत गरजेचे आहे.
